Blog: Een behandeling op maat met immuunhandtekeningen voor ME/CVS
Blog: Zijn genen de sleutel tot het vinden van de oorzaak van ME/CVS?
Blog: leren van postinfectieuze aandoeningen om ME/CVS te begrijpen
Blog: ME/CVS beter begrijpen door klachten na inspanning te volgen
Hebben patiënten met ME/CVS een ontregeld afweersysteem? En zijn er onderlinge verschillen bij patiënten? Volgens Wim Dik, medisch immunoloog bij het Erasmus MC, is de kans groot dat het antwoord op beide vragen 'ja' is. 'Een immuunhandtekening moet het patroon van een ontregeld afweersysteem in kaart brengen, zodat er een effectieve behandeling ontwikkeld kan worden.'
In het onderzoeksprogramma ME/CVS wordt biomedisch onderzoek naar de oorzaken, diagnose en behandeling van ME/CVS gefinancierd. De eerste onderzoeken zijn in 2023 van start gegaan. In deze blogreeks vertellen de onderzoekers meer over wat ze doen en wat hun onderzoek naar ME/CVS moet opleveren. Er verschijnt iedere maand een nieuwe blog, dit is de vierde uit de reeks.
Er zijn aanwijzingen dat het afweersysteem van patiënten met ME/CVS ontregeld is, bijvoorbeeld door de vorming van ziekmakende ontstekingsstoffen. Deze ontregeling kan mogelijk bijdragen aan de symptomen die patiënten ervaren. De symptomen die patiënten hebben verschillen flink van individu tot individu. Daarom gaan Wim Dik en zijn onderzoeksteam er vanuit dat er verschillende subgroepen ME/CVS patiënten zijn, met ieder een eigen type ontregeling. 'Het patroon dat we zien bij een ontregeld immuunsysteem noemen we een immuunhandtekening', aldus medisch immunoloog Wim Dik van het Erasmus MC. 'Om tot een geschikte behandeling te komen, willen we deze immuunhandtekeningen verder onderzoeken.' Voor dit onderzoek ontving hij samen met projectleider Marjan Versnel subsidie binnen het projectImmuunhandtekeningen in ME/CVS.
'Onze zoektocht naar de immuunhandtekeningen begint niet van voor af aan. In de onderzoeksliteratuur zijn al verschillende immuunhandtekeningen beschreven bij andere aandoeningen met vergelijkbare kenmerken als ME/CVS, zoals bij systemische auto-immuunziektes als de ziekte van Sjögren en systemische lupus erythematodes (SLE). Bij deze auto-immuunziektes richt het afweersysteem zich tegen het eigen lichaam. Er zijn middelen bekend die mogelijk helpen als behandeling bij mensen met Sjögren of SLE.Misschien reageren afweercellen van sommige patiënten met ME/CVS op dezelfde manier. Als deze immuunhandtekening in een subgroep van de ME/CVS-patiënten inderdaad aanwezig is, geeft dat hoop op een geschikte behandeling die het afweersysteem weer in het gareel kan brengen.'
Bloed uit biobank
'Om te bepalen of er verschillende ME/CVS subgroepen zijn, wordt op termijn bloed uit de ME/CVS-biobank van het Nederlandse ME/CVS Cohort- en Biobank-consortium gebruikt. We kijken naar de aanwezigheid van verschillende immuunhandtekeningen in het bloed, door zowel afweercellen als andere bloedstoffen te onderzoeken in het laboratorium. Of en welke afweercellen en bloedstoffen actief zijn, de activatiestatus, zegt iets over de activiteit van het afweersysteem. De verwachting is dat er zo subgroepen van patiënten met een vergelijkbaar patroon gevormd kunnen worden. Vermoedelijk is elke subgroep gebaat bij een andere behandeling, doordat het immuunsysteem bij elke groep op een andere manier ontregeld is.’
Immuun-training in ME/CVS
Een ontregeld afweersysteem kan ook ontstaan door een abnormaal immuungeheugen van afweercellen. 'We willen bekijken of er in patiënten met ME/CVS aanwijzingen zijn dat een vorm van immuungeheugen, de zogenoemde ´getrainde immuniteit´, aanwezig is in bloed. Dit is een normaal onderdeel van het afweersysteem, waardoor cellen kunnen ´onthouden´ hoe ze op een ziekteverwekker moeten reageren na een eerste blootstelling. Dit is belangrijk, omdat deze vorm van geheugen onmisbaar is voor de natuurlijke afweer tegen infecties. Afweercellen worden getraind zodat ze op de juiste manier op een lichaamsvreemde stof of ziekteverwekker reageren. Als deze training niet goed werkt of juist té goed werkt, kan dit leiden tot ziekteverschijnselen zoals chronische inflammatie. Ook in het brein kan dit een rol spelen. Daarom willen we ook onderzoeken of stoffen uit het bloed van mensen met ME/CVS een abnormale training van afweercellen in het brein kunnen geven. Dat kan mogelijk een ontregeld zenuwstelsel veroorzaken. Als dat inderdaad zo is, binnen of buiten het brein, dan kunnen we op zoek naar mogelijke therapieën die specifiek aangrijpen op deze abnormale training.'
Start met post-COVID groep
'We gaan straks het bloed gebruiken van een grote biobank met bloed en gegevens van patiënten met ME/CVS. Deze biobank is opgezet door het Nederlandse ME/CVS Cohort en Biobank consortium.Omdat de biobanknog opgezet wordt, gaan we eerst starten met materiaal en gegevens van een groep post-COVID patiënten. De symptomen van post-COVID zijn namelijk grotendeels vergelijkbaar met die van mensen met ME/CVS. We denken dat er ook bij post-COVID een ontregeling van het afweersysteem is en dat die vergelijkbaar kan zijn met dat van mensen met ME/CVS.Dat zou kunnen betekenen dat er patronen van immuunhandtekeningen zijn die tussen beide groepen overeenkomen.’
'De gevonden immuunhandtekeningen zullen als toegankelijke bloedonderzoeken voor artsen beschikbaar worden gemaakt, zodat de diagnose ME/CVS gemakkelijker gesteld kan worden. Eerder hebben we met eigen onderzoek voor verschillende systemische auto-immuunziektes een immuunhandtekening ontdekt, die inmiddels in de praktijk al geïmplementeerd is als diagnostische test en toegankelijk is voor alle artsen in Nederland. Voor sommige handtekeningen is al een medicijn beschikbaar. Dus als ons onderzoek laat zien dat deze bestaande handtekeningen ook aanwezig zijn bij ME/CVS-patiënten, kan er snel een behandeling beschikbaar komen.'
Over de onderzoeker
1 / 1
Wim Dik
Medisch immunoloog Wim Dik is werkzaam binnen het Laboratorium Medische Immunologie (LMI) van het Erasmus MC en gespecialiseerd in diagnostiek betreffende immuundisregulatie-ziektes, auto-immuun ziektes en inflammatoire aandoeningen. Hij deed zijn promotieonderzoek bij het Erasmus MC naar longziekten bij te vroeg geboren kinderen. Zijn huidige onderzoek richt zich op het doorgronden van cellulaire en moleculaire processen die aan de basis liggen van de verschillende typen immuunaandoeningen. Het doel van dit onderzoek is om op basis van het ontregelde afweersysteem diagnostische testen te ontwikkelen en deze vervolgens toegankelijk te maken voor artsen in Nederland en daarnaast om eventuele aangrijpingspunten voor behandeling te ontdekken.
Meer weten?
Voor meer informatie over het ZonMw-onderzoeksprogramma ME/CVS verwijzen we u door naar onderstaande pagina's.
- Ga naar de pagina over het Onderzoeksprogramma ME/CVS
- Ga naar de thema-pagina vermoeidheid
Tekst: Ilse Bos, Fotografie: Robert Tjalondo, privéarchief Wim Dik
